برترین‌های سال سینما، تلویزیون و تئاتر ایران به انتخاب نشریه
اسکرین لاین
سال گذشته، برگ زرّین دیگری بر کارنامه‌ی پرفروغ هنرهای نمایشی ایران افزود. نشریه‌ی «اسکرین لاین» امسال با نگاهی موشکافانه و مخاطب‌محور، آثاری را برگزیده که هر یک توانسته‌اند گوشه‌ای از روح پرتپش جامعه‌ی امروز ایران را بازتاب دهند. این فهرست، از سینما و تلویزیون تا صحنه‌ی تئاتر را دربرمی‌گیرد و روایتگر دغدغه‌های رنگارنگ هنرمندانی است که بی‌وقفه در جستجوی آفرینش‌های تازه‌اند. آنچه در ادامه می‌خوانید، چکیده‌ای است از بهترین‌های سال گذشته به انتخاب «اسکرین لاین»؛ آثاری که هر کدام با حال‌وهوایی منحصربه‌فرد توانستند نام خود را در ذهن مخاطبان ماندگار کنند
بهترین فیلم سالکیک محبوب من
فیلم «کیک محبوب من» که کارگردانی آن به صورت مشترک بر عهدهٔ مریم مقدم و بهتاش صناعی‌هاست، عنوان بهترین فیلم سال را کسب کرده است. این اثر، داستان زندگی مهین، زنی ۷۰ ساله و تنها را روایت می‌کند که بعد از فوت همسر و دوری از فرزندان مهاجرت‌کرده‌اش، در حاشیهٔ تهران با سکوت و خلوت روزگار می‌گذراند. مهین در پی همدمی است که بتواند دلتنگی و خستگی سال‌های تنهایی‌اش را مرهمی باشد. آشنایی تصادفی او با فرامرز، رانندهٔ تاکسی هم‌سن و سال، جرقه‌ای از امید و صمیمیت را در زندگی‌اش شعله‌ور می‌کند. این فیلم با نگاهی انسانی و بی‌پیرایه، عشق و دل‌مشغولی‌های سال‌های سالمندی را به تصویر می‌کشد و جرئت مهین را در مقابله با هنجارهای اجتماعی نشان می‌دهد. کارگردانی ظریف و واقع‌گرایانهٔ مقدم و صناعی‌ها فضایی بی‌هیاهو و در عین‌حال غنی پدید آورده است؛ فضایی که تماشاگر را دعوت می‌کند تا در لحظه‌های ساده و صمیمی زندگی شخصیت‌ها تأمل کند. «کیک محبوب من» از بازتکرار الگوهای کلیشه‌ای عاشقانه پرهیز کرده و نوعی از همراهی و دوست‌داشتن را در سنین بالا به تصویر می‌کشد که کمتر در سینمای ایران به چشم می‌خورد این فیلم، افزون بر مضامین عاطفی، پیامی ژرف‌تر دربارهٔ امید و امکان آغاز دوباره در هر سنی را مطرح می‌کند. مهین حتی در سال‌های پیری نیز دست از جستجوی شادی و خوشبختی برنمی‌دارد و این نگاه الهام‌بخش، در جان فیلم موج می‌زند. «کیک محبوب من» محصول مشترک ایران، فرانسه، سوئد و آلمان است و در جشنواره‌های بین‌المللی متعددی نیز درخشیده است؛ ازجمله در هفتاد و چهارمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم برلین، نامزد دریافت خرس طلایی شد و جوایز گوناگونی ازجمله جایزهٔ فیپرشی، جایزهٔ اکومنیکال از جشنوارهٔ برلین، جایزهٔ ویژهٔ هیئت داوران جشنوارهٔ وارنا در بلغارستان، جایزهٔ بهترین فیلم از جشنوارهٔ کابورگ فرانسه، جایزهٔ بهترین بازیگر زن از جشنوارهٔ کرافت اسلوونی، جایزهٔ هوگوی نقره‌ای جشنوارهٔ فیلم شیکاگو و جایزهٔ بزرگ داوران جشنوارهٔ کلگری کانادا را به خود اختصاص داده است انتخاب «کیک محبوب من» به‌عنوان بهترین فیلم سال، هم به واسطهٔ کیفیت بالای هنری و روایت عمیق آن است، و هم به دلیل پرداخت جسورانه به موضوع سالمندی در سینمای ایران. درخشش بین‌المللی این اثر نیز جایگاه ویژه‌ای برای آن در سال ۱۴۰۳ رقم زده و آن را به فیلمی تأثیرگذار و ماندگار تبدیل کرده است
بهترین فیلم کمدی سالصبحانه با زرافه ها
فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» به کارگردانی سروش صحت، عنوان بهترین فیلم کمدی سال را از آن خود کرد. در این اثر، ماجرای سه دوست به نام‌های پویا، شاهین و مجتبی روایت می‌شود که برای شرکت در جشن عروسی رضا، راهی مراسم می‌شوند. امّا فشار عروسی و خستگی، رضا را وامی‌دارد تا دوستانش را ترغیب به مصرف مواد مخدر کند و این تصمیم، او را دچار اوردوز می‌کند. اقدامات ناشیانه و تلاش سه دوست برای پنهان‌کاری و بهبود حال رضا، لحظات کمیک و غافلگیرکننده‌ای می‌آفریند. «صبحانه با زرافه‌ها» با ترکیب عناصر فانتزی، سوررئال و ابزورد، نمایی متفاوت از ژانر کمدی را ارائه می‌دهد. پیام اصلی فیلم پیرامون بخشش و گذشت است؛ هرچند این مفاهیم به شکل ضمنی و در پسِ رخدادهای خنده‌دار مطرح می‌شود. اگرچه برخی منتقدان بر پررنگ بودن مصرف مواد در فیلم و ضعف‌هایی در شخصیت‌پردازی انتقاد کرده‌اند، اما استقبال گستردهٔ مخاطبان و اکران موفق در جشنوارهٔ فیلم فجر و عمان، حاکی از جاذبهٔ بالای طنز نوآورانهٔ آن است. درنهایت، نگاه بدیع سروش صحت و طنز متفاوت این اثر، سبب شد تا «صبحانه با زرافه‌ها» لقب بهترین فیلم کمدی سال را کسب کند
بهترین فیلمنامه سال
پیرپسر (اکتای براهنی)
فیلمنامهٔ «پیرپسر»، نوشتهٔ اکتای براهنی، موفق به دریافت عنوان بهترین فیلمنامهٔ سال شد. ماجرای فیلم پیرامون زندگی دو برادر میانسال، علی و رضا، است که زیر سلطهٔ پدری زورگو به نام غلام در آپارتمانی قدیمی روزگار می‌گذرانند و مشکلات اقتصادی شدیدی آن‌ها را زمین‌گیر کرده است. ورود زنی به نام رعنا به این خانواده، پرده از زخم‌های پنهان و روابط پرتنش گذشته برمی‌دارد. براهنی با الهام از ادبیات کلاسیک ایران و جهان، از برادران کارامازوف داستایفسکی تا داستان‌های شاهنامه، درامی خانوادگی با مایه‌های جنایی و روان‌شناختی خلق کرده است. لایه‌های عمیق شخصیتی و دیالوگ‌های موجز درعین‌حال پُرمعنا، رفته‌رفته مخاطب را با فضای تاریک و پیچیدهٔ خانواده روبه‌رو می‌کند. غلام، پدر ظالم و مستبد این خانواده، به چهره‌ای شیطان‌صفت و ماندگار در ذهن بیننده تبدیل می‌شود. «پیرپسر» پیش از نمایش در جشنوارهٔ فیلم فجر، در جشنوارهٔ روتردام هلند و جشنوارهٔ فیلم گالوی ایرلند نیز تحسین شد و جوایزی همچون بهترین فیلم را از آن خود کرده است. انتخاب این فیلمنامه به‌عنوان برترین فیلمنامهٔ سال، نشانگر توانایی بالای براهنی در خلق داستانی چندلایه، شخصیت‌هایی پرکش‌وقوس و دیالوگ‌هایی شفاف اما عمیق است؛ اثری که تأثیر و ماندگاری آن بر ذهن مخاطب، انکارناپذیر خواهد بود
بهترین کارگردان سال (سینمایی)
مریم مقدم و بهتاش صناعی‌ها
این دو هنرمند برای کارگردانی فیلم «کیک محبوب من»، جایزهٔ بهترین کارگردانی سینمایی را از آن خود کردند. رویکرد واقع‌گرایانه و انسانی آن‌ها نسبت به مقولهٔ سالمندی و تنهایی، اصلی‌ترین نقطهٔ قوت این اثر است. با الهام از لحظه‌های ساده و روزمرهٔ زندگی، فضایی آرام و بی‌ادعا خلق کرده‌اند که بیننده را مجذوب سادگی و صداقت شخصیت‌های فیلم می‌کند. انتخاب چنین سوژه‌ای (عشق و همراهی در دوران پیری) در کنار موفقیت‌های چشمگیر جهانی، بیانگر دقت و ظرافت در کارگردانی مشترک آن‌هاست. «کیک محبوب من» به لطف همین نگاه ویژه، توانسته جشنواره‌های مختلف را فتح کند و در صدر فهرست‌های انتخابی قرار بگیرد
بهترین بازیگر مرد سال (سینمایی)شهاب حسینی (رها)
شهاب حسینی، بازیگر صاحب‌نام سینمای ایران، برای نقش‌آفرینی در فیلم «رها» توانست جایزهٔ بهترین بازیگر مرد (سینمایی) را به دست آورد. «رها» که نخستین ساختهٔ حسام فرهمند به شمار می‌رود، داستان توحید، مردی ۵۵ ساله را روایت می‌کند که با خانواده‌اش زندگی متوسطی دارد. حوادث ناگوار و مشکلاتی ناگهانی، پایداری این زندگی را تهدید می‌کند و توحید در گرداب فراز و نشیب‌های مالی و عاطفی قرار می‌گیرد. حسینی در نقش توحید، به‌خوبی پیچیدگی‌های درونی و استیصال مردی را نشان می‌دهد که می‌کوشد بنیان خانواده‌اش را حفظ کند. بازی او چنان گیرا و تأثیرگذار است که سیل تحسین منتقدان و استقبال گرم مخاطبان را برانگیخته و برگ زرینی دیگر در کارنامهٔ پربار او افزوده است
بهترین بازیگر مرد سال (سریال)بهزاد خلج (آقای قاضی)
بهزاد خلج برای بازی در سریال «آقای قاضی»، موفق به کسب عنوان بهترین بازیگر مرد سال در حوزهٔ سریال‌های نمایش خانگی شد. او در این مجموعه، نقش قاضی‌ای را بر عهده دارد که در هر قسمت با دو پروندهٔ حقوقی متفاوت روبه‌رو می‌شود و فرایند رسیدگی به هر پرونده را دنبال می‌کند. شخصیت قاضی، برگرفته از تجربیات مشاور حقوقی سریال است که سال‌ها قاضی دادگستری بوده است. بازی باورپذیر خلج، تصویری واقع‌گرایانه از یک قاضی عادل، قاطع و درعین‌حال انسانی ارائه می‌دهد. بسیاری از مخاطبان، اجرای او را از نقاط درخشان سریال دانسته‌اند و تلفیق قدرت اجرایی او با فضای واقعی دادگاه، مورد تحسین گسترده قرار گرفته است
بهترین بازیگر زن سال (سریال)هدی زین العابدین (در انتهای شب)
هدی زین‌العابدین برای ایفای نقش ماهرخ در سریال «در انتهای شب»، جایزهٔ بهترین بازیگر زن سال در حوزهٔ سریال‌های نمایش خانگی را به خود اختصاص داد. این سریال داستان زنی مهربان و هنرمند را روایت می‌کند که پس از ده سال زندگی مشترک با همسرش، بهنام (پارسا پیروزفر)، بر اثر مشکلات اقتصادی تصمیم به جدایی می‌گیرد. زین‌العابدین، با اجرایی تأثیرگذار و عمیق، چالش‌های روحی زنی را نشان می‌دهد که میان احساس و فشارهای مادی گرفتار شده است. او با زیرکی در بیان احساسات، توانسته مخاطب را به همذات‌پنداری وادارد. این نقش، یکی از نقاط قوت اصلی سریال «در انتهای شب» به شمار می‌رود و تحسین بسیاری از منتقدان را برانگیخته است
بهترین بازیگر زن سال (سینمایی)الناز شاکردوست (بی بدن)
الناز شاکردوست برای نقش‌آفرینی در فیلم «بی‌بدن»، عنوان بهترین بازیگر زن سال (سینمایی) را به دست آورد. او در این فیلم، در نقش سارا مقدم ظاهر می‌شود؛ مادری که دخترش، ارغوان، به طرز اسرارآمیزی ناپدید شده است. شاکردوست با اجرایی متعهدانه و قدرتمند، رنج‌های زنی داغ‌دیده و درپی حقیقت را به نمایش می‌گذارد. تغییرات مشهود در گریم و جنبه‌های رفتاری، به ساخت شخصیتی باورپذیر منتهی شده که احساسات مخاطب را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هرچند «بی‌بدن» با واکنش‌های متفاوتی از سوی منتقدان همراه بود و حتی از بخش سودای سیمرغ جشنوارهٔ فیلم فجر کنار ماند، اما هنرنمایی شاکردوست به‌صورت گسترده ستوده شد
بهترین سریال سالبازنده (امین حسین پور)
سریال بازنده، به کارگردانی امین حسین‌پور، شایسته‌ی دریافت جایزه‌ی بهترین سریال نمایش خانگی سال شناخته شد. این اثر جنایی و رازآلود، روایتگر ماجرای کارآگاه کیانی است که درگیر پرونده‌ای پیچیده درباره‌ی ربوده‌شدن یک کودک و اسرار پنهان یک خانواده می‌شود. بازنده با الهام از رمان زن همسایه نوشته‌ی شاری لاپنا ساخته شده و با ساختاری معمایی و پرتعلیق، تماشاگر را تا پایان با خود همراه می‌کند. حسین‌پور، با بهره‌گیری از فضاسازی خاص و تلفیق آن با عناصر سینمای نوآر، اثری متفاوت و پرکشش خلق کرده است. پیچیدگی داستان، ریتم دقیق و غافلگیری‌های مکرر، از جمله ویژگی‌هایی هستند که این سریال را در میان آثار هم‌سبک خود متمایز می‌کنند. بازنده با استقبال گسترده‌ای از سوی منتقدان و مخاطبان مواجه شده است. فضاسازی تاریک و وهم‌آلود، بازی‌های درخشان و شخصیت‌پردازی عمیق، از نقاط قوت این مجموعه به شمار می‌روند. انتخاب بازنده به عنوان بهترین سریال نمایش خانگی، تأکیدی بر کیفیت بالای روایت، کارگردانی و اجرای هنرمندانه‌ی آن است
بهترین کارگردان سال (سریال) امین حسین پور (بازنده)
امین حسین‌پور برای کارگردانی سریال «بازنده» به‌عنوان بهترین کارگردان سال در حوزهٔ سریال‌های نمایش خانگی انتخاب شد. او موفق شده است با فضاسازی تیره و دلهره‌آور، ریتم مناسب و هدایت هوشمندانهٔ بازیگران، اثری معمایی و پرکشش بیافریند که مخاطب را تا انتهای داستان همراه نگه می‌دارد. تجربهٔ قبلی او در ساخت سریال کوتاه «درمانگر» نیز به حفظ انسجام روایی و تکمیل فضاسازی دقیق «بازنده» کمک کرده است. موفقیت این سریال، نشان‌دهندهٔ توانایی حسین‌پور در ژانر نوآر و جنایی است
بهترین رئالیتی شو سالگل یا پوچ (نیک یوسفی)
برنامهٔ «گل یا پوچ»، کارگردانی نیک یوسفی، به‌عنوان بهترین رئالیتی‌شو سال برگزیده شد. این مسابقه با اجرای مهران مدیری، بر پایهٔ بازی سنتی ایرانی «گل یا پوچ» طراحی شده است. در هر قسمت، دو تیم سه‌نفره در قالب رقابت‌های حذفی به مصاف یکدیگر می‌روند و باید تلاش کنند توپ پنهان‌شده در دست حریف را حدس بزنند. استفاده از عناصر نمادین قهوه‌خانه‌های ایرانی در طراحی صحنه و اضافه‌کردن کارت‌های ویژه، فضایی جذاب و متفاوت برای مخاطبان پدید آورده است. ازجمله افتخارات این برنامه، دریافت جایزهٔ بهترین چهرهٔ تلویزیونی از بیست و سومین جشن حافظ برای مهران مدیری است. «گل یا پوچ» نشان می‌دهد حتی در دوران سلطهٔ سرگرمی‌های مدرن، می‌توان از دل بازی‌های سنتی، رئالیتی‌شویی خلاق و پرنشاط خلق کرد
چهره سالبهرام افشاری
بهرام افشاری، عنوان چهرهٔ سال هنر تصویر ایران را در سال ۱۴۰۳ از آن خود کرد. این انتخاب، برگرفته از مجموعه فعالیت‌های چشمگیر او در عرصهٔ هنرهای نمایشی و سینماست؛ از بازی در نمایش «سی‌صد» گرفته تا کارگردانی نخستین فیلم سینمایی‌اش «هفتاد سی» که توانست به پرفروش‌ترین اثر تاریخ سینمای ایران بدل شود. افشاری در «سی‌صد» با فیزیک منحصربه‌فرد و بازی تأثیرگذار، نقشی فراموش‌نشدنی خلق کرد و در «هفتاد سی» با تلفیق کمدی و خلاقیت، هم در گیشه به موفقیت رسید و هم تحسین منتقدان را برانگیخت. این توفیقات بیانگر استعداد چندسویهٔ بهرام افشاری و تأثیرگذاری او در فضای هنر تصویر ایران است
بهترین نمایش سال
ترور
نمایش «ترور»، به نویسندگی فردیناند فون شیراخ و کارگردانی ابراهیم امینی، بهترین نمایش تئاتر سال لقب گرفت. این اثر، خلبان جت جنگی آلمانی‌ای را به تصویر می‌کشد که برای نجات جان ۷۰ هزار تماشاگر در یک استادیوم فوتبال، یک هواپیمای مسافربری را با ۱۶۴ سرنشین مورد هدف قرار می‌دهد. مخاطبان در نقش هیئت‌منصفه باید دربارهٔ گناهکار یا بی‌گناه بودن این خلبان قضاوت کنند. «ترور» با طرح مسائل عمیق اخلاقی و پرداختن به ارزش جان انسان، تماشاگر را به اندیشیدن دربارهٔ بحران‌های تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی فرامی‌خواند. استقبال گسترده از این نمایش نشان‌دهندهٔ قدرت تأثیرگذاری آن در ایجاد همذات‌پنداری و برانگیختن بحث‌های جدی در باب مسائل انسانی است
بهترین نمایشنامه سال
سی‌صد (گات)
نمایشنامهٔ «سی‌صد (گات)»، نوشتهٔ محمد رحمانیان، موفق به دریافت جایزهٔ بهترین نمایشنامهٔ سال شد. این اثر در قالب کنسرت-نمایش و با کارگردانی رضا گوران به صحنه رفته است و ماجرای حملهٔ مغول‌ها به شیراز و تلاش مردم برای محافظت از تخت جمشید و زبان فارسی را روایت می‌کند. حضور بازیگران مطرح سینما و تئاتر ازجمله بهرام رادان، نوید محمدزاده و بهرام افشاری، در کنار موسیقی سهراب پورناظری، فضایی حماسی و باشکوه به وجود آورده است. «سی‌صد» با تلفیق رویدادهای تاریخی، شعر، موسیقی و نمایش، مخاطب را در قلب روایتی حماسی و میهنی قرار می‌دهد و تجربه‌ای تازه و منحصربه‌فرد برای علاقه‌مندان هنرهای نمایشی رقم می‌زند
بهترین کارگردان سال (تئاتر)
محمد مساوات (بی پدر)
محمد مساوات برای کارگردانی نمایش بی‌پدر، شایسته‌ی دریافت جایزه‌ی بهترین کارگردانی (تئاتر) شناخته شد. این نمایش، با نگاهی متفاوت و جسورانه به داستان آشنای شنگول و منگول، روایتی تاریک و تکان‌دهنده از خشونت و تغییر هویت در یک خانواده را به صحنه می‌برد. مساوات با بهره‌گیری از شیوه‌های اجرایی نوآورانه و فضایی گروتسک، تجربه‌ای منحصربه‌فرد خلق کرده و تماشاگر را با چالش‌های عمیق درباره‌ی ماهیت انسان معاصر روبه‌رو می‌سازد.